ສະຄາຍ

1. ລະຫັດ: LT0121
2. ຊື່ລາວ: ສະຄາຍ, ກຳລັງເສືອໂຄ່ງ, ຊ້າຄາຍ
3. ຊື່ວິທະຍາສາດ: Betula alnoides-Ham. ex D.Don
4. ຕະກຸນ: BETULACEAE
5. ຊື່ການຄ້າ: XA KHAY (LA), CANG LO (VN), KAMLANG SUEA KHRONG (TH)
6. ພັນລະນາລັກສະນະພືດສາດ (botanical description: morphology ແລະ anatomy)

• ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍນອກ

ໄມ້ສະຄາຍ ເປັນໄມ້ຢືນຕົ້ນໃບຫຼົ່ນຕາມລະດູການ, ສູງເຖິງ 30 ມ. ລຳຕົ້ນ ຊື່ຮຽວ, ເປືອກອ່ອນສີນໍ້າຕານເຫຼື້ອມ, ເປືອກແກ່ ສີນໍ້າຕາມອົມເຖົ່າ, ເປືອກໃນ ບັນຈຸນໍ້າມັນ ມີກີ່ນຫອມແຮງ. ໃບ ດ່ຽວ, ຮູບໄຂ່, ຮຽງສະຫຼັບ, ຮູບໄຂ່, ປາຍໃບຮຽວແຫຼມ, ກົກໃບຮູບຫຼີ້ມ ຫລື ເກືອບມົນ, ຂອບໃບຢັກແຂ້ວເລື່ອຍສອງຊັ້ນ, ໃບອ່ອນປົກຄຸມດ້ວຍຂົນສີນໍ້າເງີນຢ່າງໜາແໜ້ນ, ໃບແກ່ ບາງ, ກ້ຽງ ຫຼື ມີຂົນໃນງາ່ມເສັ້ນໃບຂັ້ນສອງ. ຊໍ່ດອກ ແບບຫາງກະຮອກ. ດອກ ສີຂຽວອ່ອນ, ດອກຜູ້ ແລະ ດອກແມ່ຢູ່ຄົນລະຊໍ່ ແຕ່ຢູ່ຮ່ວມຕົ້ນດຽວກັນ. ກາບດອກ ມີ 5 ກາບ, ຮູບເສັ້ນ ຫຼື ແຄບ. ບໍ່ມີກີບດອກ. ເກສອນຜູ້ ມີ 4-6 ອັນ. ເຕົ້າໄຂ່ ຈັບລຸ່ມຖານດອກ. ໝາກ ແຫ້ງເປືອກແຂງ (nut), ຮູບໄຂ່ປີ້ນ, ມີສອງປີກບາງ. ແກ່ນ ສ່ວນຫລາຍ ມີ 1 ແກ່ນ.

• ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍໃນເນື້ອໄມ້

ເນື້ອໄມ້ສະຄາຍມີສີເທົາ ສ້ຽນຊື່ ຫຼື ສົນເລັກນ້ອຍ. ລັກສະນະທາງກາຍວິພາກທີ່ເຫັນໄດ້ດ້ວຍແວ່ນຂະຫຍາຍ (Handlens) ຂະໜາດ 10-15 ເທົ່າ ພໍຣ໌ (Pore) ສ່ວນໃຫຍ່ເປັນແບບຄູ່ແຝດ (Multiple pore) ແລະ ແບບພໍຣ໌ດ່ຽວ (Solitary pore) ປະປົນຢູ່,  ການກະຈາຍເປັນແບບກະຈັດກະຈາຍ (Diffuse porous), ພໍຣ໌ມີຂະໜາດປານກາງ ມີ tylose ບັນຈຸຢູ່ບາງຈຸລັງ, ເສັ້ນ (Ray) ເຫັນຊັດເຈນ ລັກສະນະເສັ້ນເຣຈະເຫັນເປັນຊ່ວງໆບໍ່ທອດຍາວເປັນເສັ້ນໂດຍຕະຫຼອດ ແລະ ມີສານສະກັດຕົກຄ້າງແບບ (Deposit) ເປັນສີຂາວແຊກຢູ່ໃນເສັ້ນເຣ, ພາເຣງຄິມາ (Parenchyma) ແບບ Boundary parenchyma.

7. ການນໍາໃຊ້: ເນື້ອໄມ້ ແຂງ ແລະ ທົນທານ, ໃຊ້ສຳລັບການກໍ່ສ້າງເຮືອນ, ເຄື່ອງໃຊ້ໃນຄົວເຮືອນ, ຟືນ. ເປືອກອ່ອນໃຊ້ຕົ້ມນຳ້ດື່ມ, ນໍ້າມັນກິ່ນຫອມ ໃຊ້ເຂົ້າໃນອຸດສະຫະກໍາຊັກຟອກໜັງ.
8. ແຫຼ່ງທີ່ຢູ່ອາໃສ: ໄມ້ສະຄາຍ ເປັນໄມ້ຕ້ອງການແສງ ພົບເຫັນຫຼາຍ ໃນປ່າຂັ້ນສອງ ຫລື ປ່າທີ່ຖືກລົບກວນ, ປ່າດົງດິບຊຸ່ມຊື່ນ, ປ່າດົງດີບຮ່ອມພູ ເປີ້ນພູ ແລະ ສັນພູ ປະສົມກັບປ່າແປກ, ປ່າກໍ່, ທີ່ມີຄວາມສູງຈາກລະດັບໜ້ານໍ້າທະເລ ແຕ່ 300–2100 ມ.
9. ການກະຈາຍພັນ: ເນປານ, ອິນເດຍ, ມ່ຽນມ້າ, ພາກໃຕ້ ຈີນ, ໄທ, ຫວຽດນາມ. ສໍາລັບ ສປປ ລາວ ພົບເຫັນຢູ່ທຸກແຂວງພາກເໜືອ, ສ່ວນພາກກາງ ແລະ ໃຕ້ ພົບເຫັນ ແຂວງຊຽງຂວາງ, ສະຫວັນນະເຂດ, ສາລະວັນ, ຈຳປາສັກ ແລະ ອັດຕະປື.
10. ສະພາບການອະນຸລັກ: ເປັນໄມ້ປະເພດ II ຂອງບັນຊີ 0448 ຂອງກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, ເປັນ LC ຂອງ Red list of IUCN. ໃນເມື່ອກ່ອນໄມ້ສະຄາຍພົບເຫັນຫຼາຍ ແຕ່ໃນປັດຈຸບັນມີແນວໂນ້ມໜ້ອຍລົງຫຼາຍ ເນື່ອງຈາກວ່າໄມ້ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນຖືກຕັດເພື່ອເອົາມາເຮັດການກໍ່ສ້າງເຮືອນ, ຄ້າຂາຍ ແລະ ພື້ນທີ່ມັນເກີດ ຖືກຕັດຖາງເພື່ອກິດຈະກຳອື່ນເຊັ່ນ: ການກະສິກຳ.
11. ໝາຍເຫດ: ໄມ້ສະຄາຍສາມາດຈໍາແນກໄດ້ງ່າຍ ໂດຍສັງເກດເປືອກ ລອກເປັນແຜ່ນທາງຂວາງ, ຂອບໃບຢັກແຂ້ວເລື່ອຍສອງຊົັ້ນ, ຊໍ່ດອກຫາງກະຮອກ, ມີກິ່ນຫອມແຮງ.
12. ເອກະສານອ້າງອີງ

ກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, 2021. ຂໍ້ຕົກລົງ ວ່າດ້ວຍການກຳນົດບັນຊີໄມ້ I, II ແລະ III ສະບັບເລກ 0448/ກປ, ລົງວັນທີ 6 ເມສາ 2021.

Hoang Van Sam, Khamseng Nanthavong, Keßler, P.J.A., (2004). Trees of Laos and Vietnam.

BLUMEA 49: 201–349

https://www.google.com/search? betula+alnoides

https://padme.rbge.org.uk/laos/list/Betulaceae/Betula

https://www.dnp.go.th/botany/detail.aspx

https://www.iucnredlist.org/search