ບົກ

ລະຫັດ: LT0475
ຊື່ລາວ: ບົກ
ຊື່ວິທະຍາສາດ: Irvingia malayana Oliv.ex Bennett
ຕະກຸນ: IRVINGACEAE
ຊື່ການຄ້າ: BOK (LA), BONGIN (ID), CHAMBAK (KH), PAUH KIJANG (MY) SOKRAM (KH)
Common names: Barking Deer`s Mango
ພັນລະນາລັກສະນະພືດສາດ (botanical description: morphology ແລະ anatomy)

ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍນອກ

ເປັນໄມ້ຢືນຕົ້ນ, ສູງເຖິງ 45 ມ, ຫຼົ່ນໃບໃນຊ່ວງເວລາສັ້ນໆ, ປາຍຍອດງໍ ຮູບກ່ຽວ. ລຳຕົ້ນຊື່, ມີພຶງ ຫຼື ປີກບາງໆ, ເປືອກມີສີເທົາປົນສີນໍ້າຕານ. ໃບດ່ຽວ, ຈັບແບບສະຫຼັບ, ເປັນຮູບຮີແກມຮູບຂອບຂະໜານເຖິງຮູບຮູບຫອກ ຫຼື ຮູບຂອບຂະໜານ, ໂຄນໃບມົນ, ຂອບໃບລຽບ, ປາຍໃບແຫຼມ. ຊໍ່ດອກແບບແຕກແໜງ, ດອກມີກິ່ນຫອມ, ສີຂາວນວນປົນສີເຫຼືອງອ່ອນ. ໝາກຮູບໄຂ່, ມີເນື້ອ, ໝາກອອ່ນສີຂຽວ, ໝາກແກ່ສີເຫຼືອງອ່ອນ, ມີ exocarp ແລະ endocarp ເປັນສີສົ້ມ.

ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍໃນເນື້ອໄມ້

ເນື້ອໄມ້ບົກມີສີເທົາປົນນໍ້າຕານ, ສ້ຽນສົນ ແລະ ເປັນຄື້ນເລັກນ້ອຍ, ເນື້ອໄມ້ຂ້ອນຂ້າງລະອຽດ ແລະ ແຂງຫຼາຍ. ລັກສະນະທາງກາຍວິພາກທີ່ເຫັນໄດ້ດ້ວຍແວ່ນຂະຫຍາຍ (Handlens) ຂະໜາດ 10-15 ເທົ່າ ພໍຣ໌ (Pore) ເປັນ ພໍຣ໌ດ່ຽວ (Solitary pore) ເປັນສ່ວນໃຫຍ່ (90%) ແລະ ມີ ແບບ ຄູ່ແຝດ (Multiple pore) ຈຳນວນເລັກນ້ອຍ ມີ Tylose ເລກນ້ອຍ, ການຮຽງຕົວບໍ່ເດັ່ນຊັດ, ການກະຈາຍເປັນແບບກະຈັດກະຈາຍ (Diffuse porous), ພໍຣ໌ມີຂະໜາດນ້ອຍ ແລະ ຫ່າງກັນ ບໍ່ສາມາດເຫັນດ້ວຍຕາເປົ່າ ມີສານສະກັດ ແບບ tylose ຈຳນວນເລັກນ້ອຍ, ເສັ້ນ (Ray) ເຫັນຊັດເຈນ ຍາວຕິດຕໍ່ກັນ, ພາເຣງຄິມາ (Parenchyma) ແບບຕາໜ່າງແຫ (Reticulate parenchyma).

ການນໍາໃຊ້: ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນນິຍົມເອົານື້ອໄມ້ໄປເຜົາເຮັດຖ່ານ. ໝາກເປັນອາຫານສັດ. ແກ່ນສາມາດກິນໄດ້ ແລະ ເປັນສິນຄ້າ.
ແຫຼ່ງທີ່ຢູ່ອາໃສ: ພົບເຫັນໃນປ່າປະສົມ, ປ່າໂຄກ ທີ່ມີຄວາມສູງຈາກລະດັບໜ້ານໍ້າທະເລເຖິງ 600 ມ.
ການກະຈາຍພັນ: ປະເທດໄທ, ຫວຽດນາມ, ກໍາປູເຈຍ, ມາເລເຊຍ, ສຸມາດຕາ, ບໍນຽວ. ສໍາລັບ ສປປ ລາວ ພົບແຂວງວຽງຈັນ, ບໍລິຄຳໄຊ, ຄຳມ່ວນ, ສະຫວັນນາເຂດ, ຈຳປາສັກ.
ສະພາບການອະນຸລັກ: ເປັນໄມ້ປະເພດ II ຂອງບັນຊີ I, II, III ສະບັບເລກທີ 0448 ຂອງກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, ເປັນ LC ຂອງ Red list of IUCN. ພົບເຫັນຕາມເຂດປ່າປະສົມ, ປ່າໂຄກ ປະຈຸບັນນິຍົມນໍາໄປເຜົາຖານຂາຍ.
ໝາຍເຫດ: ໄມ້ບົກສັງເກດເບິ່ງໄດ້ງ່າຍ ຍອດອ່ອນງໍຄ້າຍຄືຮູບກ່ຽວ, ໝາກມີ exocarp ແລະ endocarp ເປັນສີສົ້ມ.
ເອກະສານອ້າງອີງ

ກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, (2021). ຂໍ້ຕົກລົງ ວ່າດ້ວຍການກຳນົດບັນຊີໄມ້ I, II, III ສະບັບເລທີ 0448. ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ສປປ ລາວ.

Forest Research Institute Malasia, (2019). Equivalent Timber Name in Asian.

Chika Kameda, Viengsamone Thammavong, Souphachay Phouphasouk, (2019). A Field Guide To Forest Trees and Plants For Forestry of Central Laos. Faculty of Forest Science, National Univeristy of Laos.

NAFRI, NUoL, SNV. 2007. Non-Timber Forest Products in the Lao PDR. A Manual of 100 Commercial and Traditional Products. The National Agriculture and Forestry Research Institute. Vientiane, Lao PDR.

Greijmans, M. and C. Phongoudome. 2002. An Assessment of the Conservation Status of Selected Tree Species in Lao P.D.R. The Lao Journal of Agriculture and Forestry, Laos.

Forest Herbarium, Royal Forest Department, Bangkok, Thailand.

https://padme.rbge.org.uk/laos/list/Irvingiaceae

https://www.phakhaolao.la/kb/0000346?q=Irvingia%20malayana&p=search

https://www.iucnredlist.org/search?query=Pterocarpus%20indicus&searchType=species

https://asianplant.net/Irvingiaceae/Irvingia_malayana.htm

http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:813775-1)