ຕິ້ວສົ້ມ

1. ລະຫັດ: LT0259
2. ຊື່ລາວ: ຕິ້ວສົ້ມ
3. ຊື່ວິທະຍາສາດ: Cratoxylum formosum (Jack) Benth. & Hook.f. ex Dyer.
4. ຕະກຸນ: HYPERICACEAE
5. ຊື່ການຄ້າ (Trade names): DERUM (MY), GERONGGANG (BN), MEMPAT (TH), TIEW SOM (LA)
6. ພັນລະນາລັກສະນະພືດສາດ (botanical description: morphology ແລະ anatomy)

• ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍນອກ

 

ເປັນໄມ້ຢືນຕົ້ນຜັດປ່ຽນໃບຂະໜາດກາງ ມີຄວາມສູງ 15 ມ. ລໍາຕົ້ນຕັ້ງຊື່, ເປືອກຕົ້ນອ່ອນສີນໍ້າຕານຈາງ,  ເປືອກແກ່ສີນໍ້າຕານອອກດໍາ, ມີຮອຍແຕກເປັນສະເກັດ ແລະ ສາມາດລອກອອກເປັນຊັ້ນບາງ ພ້ອມທັງມີຢາງໜຽວ. ໃບ: ໃບດ່ຽວອອກລຽງກົງກັນຂ້າມກັນ, ຮູບສ້ວຍກັບປາຍແຫຼມ, ຂອບໃບລຽບ, ໃບຍັງອ່ອນເປັນສີແດງ, ໃບແກ່ສີຂຽວເຂັ້ມເຫຼື້ອມ. ດອກ: ດອກສີຂາວເປັນຈຸ້ມ, ປາຍກີບມີຕ່ອມກະຈາຍ, ມີກິ່ນຫອມອ່ອນໆ. ກາບດອກສີຂຽວຫຼືສີແດງເຂັ້ມ. ກີບດອກມີ 5 ກີບ, ກີບເຊື່ອມຕໍ່ກັນຢູ່ສ່ວນກົກ. ເກສອນຜູ້ສັ້ນຫຼາຍສີເຫຼືອງເປັນ 3 ມັດ ໝາກ: ໝາກມີປາຍແຫຼມ, ສີແດງອ່ອນປົນເຫຼືອງ ແຫ້ງແຕກມີສາມຫ້ອງ, ແລະ ບັນຈຸມີ 12-17 ແກ່ນ,​ ແກ່ນມີສີນໍ້າຕານມີປີກ.  ການອອກໝາກ: ມີນາ-ເມສາ

• ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍໃນເນື້ອໄມ້

ເນື້ອໄມ້ຕີ້ວສົ້ມ ມີສີນໍ້າຕານອົມເຫຼືອງອອກຂາວ, ມີສ້ຽນຊື່, ເນື້ອໄມ້ລະອຽດສະໝໍ່າສະເໝີ ແລະ ແຂງຫຼາຍ. ລັກສະນະທາງກາຍວິພາກທີ່ເຫັນໄດ້ດ້ວຍແວ່ນຂະຫຍາຍ (Handlens) ຂະໜາດ 10-15.  ເທົ່າ ພໍຣ໌ (Pore) ເປັນ ພໍຣ໌ດ່ຽວ (Solitary pore) ເປັນສ່ວນໃຫຍ່ ແລະ ແບບຄູ່ແຝດ (Multiple pore) ມີໜ້ອຍ ແບບການຮຽງຕົວແບບບໍ່ເດັ່ນຊັດ , ການກະຈາຍເປັນແບບກະຈັດກະຈາຍ (Diffuse porous), ພໍຣ໌ມີຂະໜາດນ້ອຍບໍ່ສາມາດເຫັນດ້ວຍຕາເຫັນດ້ວຍຕາເປົ່າ ພາຍໃນມີສານສະກັດ ແບບ Tyloset, ເສັ້ນ (Ray) ເຫັນຊັດເຈນ, ພາເຣງຄິມາ (Parenchyma) ແບບ  Scanty  and Fine Line Parenchyma, ມີທໍ່ຢາງທາງຕັ້ງ.

7. ການນໍາໃຊ້: ເປັນໄມ້ເນື້ື້ອແຂງ, ເພິ່ນສາມາດນໍາໃຊ້ເປັນໄມ້ຄໍ້າແບບ,ເຜົາຖ່ານ, ໄມ້ຟືນ, ໃບອ່ອນ ແລະ ດອກອ່ອນ ເປັນອາຫານ ແລະ ໃສ່ແກງປາ ຊຶ່ງຈະໃຫ້ລົດຊາດຝາດໆສົ້ມໆ. ໃບແຫ້ງ, ເປືອກ ແລະ ຮາກ ໃຊ້ຕົ້ມກິນຄືຊາ ເປັນຢາ ແກ້ເຈັບທ້ອງ, ຊ່ວຍລະລາຍອາຫານ.
8. ແຫຼ່ງທີ່ຢູ່ອາໃສ: ພົບຢູ່ໃນປ່າ ປະສົມປ່ຽນໃບ, ປ່າດິບແລ້ງ, ປ່າໂຄກ, ເປັນດິນທີ່ຮາບພຽງ. ມັກຈະເຕີບໂຕເປັນກຸ່ມ. ການຟື້ນຟູຕາມທໍາມະຊາດ, ມັກຈະເຕີບໃຫຍ່ມາຈາກຮາກຂອງຕົ້ນແມ່.
9. ການກະຈາຍພັນ: ແມ່ນຊະນິດທີ່ພົບເຫັນຢູ່ປະເທດ ມຽນມາ, ພາກໃຕ້ຂອງ ສປ ຈີນ , ໄທ, ກໍາປູເຈັຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ມາເລເຊຍ, ຫວຽດນາມ ແລະ ຟິລິບປິນ. ສໍາລັບ ສປປ ລາວ ແຈກຢາຍທົ່ວປະເທດ: ມີຫຼາຍ ແຂວງ ສະຫວັນນະເຂດ.
10. ສະພາບການອະນຸລັກ: ເປັນໄມ້ປະເພດ III ຂອງບັນຊີ 0448 ຂອງກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, ເປັນ LC
11. ຂອງ Red list of IUCN.
12. ໝາຍເຫດ: ຈະສັງເກດໄດ້ງ່າຍລໍາຕົ້ນຍັງອ່ອນມີໜາມຍາວ, ໝາກມີ 3 ຫ້ອງ, ໄມ້ຊະນິດນີ້ ຖືກຈັດເປັນສອງຊະນິດຍ່ອຍ ຊຶ່ງມີຄວາມແຕກຕ່າງກັນຢູ່ທີ່ໃບຂອງມັນຄື ໃບເປັນຂົນ ແມ່ນຊະນິດ pruniflorum (Kurz) Gog (ຕິ້ວແດງ) ແລະ ໃບກ້ຽງ ແມ່ນຊະນິດ formosum (ຕິ້ວຂາວ). ການກະຈາຍພັນຂອງພວກມັນນ້ອຍໜັກທີ່ຈະພົບຢູ່ຮ່ວມກັນ.
13. ເອກະສານອ້າງອີງ

Forest Research Institute Malasia, (2019). Equivalent Timber Name in Asian.

Chika Kameda, Viengsamone Thammavong, Souphachay Phouphasouk, (2019). A Field

Guide to Forest Trees and Plants for Forestry of Central Laos. Faculty of Forest Science, National University of Laos.

http://www.dnp.go.th/botany/PDF/publications/saranukrom.pdf

https://www.phakhaolao.la/kb/0000309

http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Cratoxylum+formosum

http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:19812-1