ຕິ້ວມ່ອນ

ລະຫັດ: LT0258
ຊື່ລາວ: ຕິ້ວມ່ອນ
ຊື່ວິທະຍາສາດ: Cratoxylum cochinchinense (Lour.) Blume.
ຕະກຸນ: HYPERICACEAE
ຊື່ການຄ້າ (Trade names) : DERUM (MY), GERONGGANG (BN), LONGIENG (KH), MUOGON (PH), THANH NGANH NAM BO (VN), TIEWMONE (LA), YELLOW COW WOOD (TH)
ພັນລະນາລັກສະນະພືດສາດ (botanical description: morphology ແລະ anatomy)

ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍນອກ

ຕິ້ວມ່ອນຈັດເປັນໄມ້ເກີດເປັນສັງຄົມ ມີຄວາມສູງ 22 ມ, ເປືອກຕົ້ນລຽບ ຫຼື ແຕກເປັນສະເກັດ, ເປືອກມີສີເທົາອົມນໍ້າຕານ, ເປືອກດ້ານໃນເປັນສີເຫຼືອງອ່ອນ, ມີນໍ້າຢາງໜຽວສີເຫຼືອງອອກແດງຊືມອອກມາເມື່ອຖືກຕັດ ແລະ ລໍາຕົ້ນມີໜາມແຫຼມຍາວແຂງເປັນເນື້ອໄມ້ອອກຕາມຕົ້ນ. ໃບ: ໃບດ່ຽວອອກລຽງກົງກັນຂ້າມກັນ, ລັກສະນະຂອງໃບເປັນຮູບໄຂ່ກັບ, ປາຍແຫຼມ, ແຜ່ນໃບມີລັກສະນະຄ້າຍຄືເຈ້ຍ, ກົກໃບສ້ວຍແຫຼມຫຼືມົນ, ຂອບໃບລຽບ. ໃບອ່ອນມີສີແດງຫຼືສີຂຽວອ່ອນ, ກ້ຽງ. ດອກ: ດອກເປັນຊໍ່ດອກສັ້ນ, ດອກດ່ຽວ ຫຼື ອອກເປັນກະຈຸກ, ດອກສີແດງ, ດອກມີກາບດອກ 5, ໂດຍຈະແຍກເປັນ 2 ວົງໄດ້ແກ່ກາບດອກວົງນອກ 3, ເປັນສີສົ້ມ ຫຼື ສົ້ມແດງ. ການອອກດອກ: ເດືອນເມສາ-ເດືອນພຶດສະພາ. ໝາກ: ໝາກເປັນໝາກແບບແຫ້ງແຕກ, ລັກສະນະຂອງໝາກເປັນຮູບຮີ ຫຼື ເປັນຮູບໄຂ່, ປົກຄຸມດ້ວຍກາບດອກຢູ່ທີ່ໂຄນເວລາມັນແຫ້ງ, ແຕກອອກເປັນ 3 ພາກສ່ວນ. ແກ່ນມີສີນໍ້າຕານ, ມີປີກບາງ. ການອອກໝາກ: ເດືືອນພືດສະພາ-ເດືອນຕຸລາ

ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍໃນເນື້ອໄມ້

ເນື້ອໄມ້ຕີ້ວມ່ອນ ມີສີນໍ້າຕານເຂັ້ມອອກແດງຊ້ຳ, ສ້ຽນຊື່, ເນື້ອໄມ້ລະອຽດ ແລະ ແຂງຫຼາຍ. ລັກສະນະທາງກາຍວິພາກທີ່ເຫັນໄດ້ດ້ວຍແວ່ນຂະຫຍາຍ (Handlens) ຂະໜາດ 10-15 ເທົ່າ ພໍຣ໌ (Pore) ປະມານ 90% ເປັນພໍຣ໌ດ່ຽວ (Solitary pore ເປັນ ແບບ ຄູ່ແຝດ 2-3 ຈຸລັງ (Multiple pore) ຈຳນວນເລັກນ້ອຍ ແລະ ) ແລະ ມີ ການຮຽງຕົວແບບ ສະຫຼຽງ (Oblique) ເປັນສ່ວນໃຫຍ່ ແລະ ແບບລູກໂສ້, ການກະຈາຍເປັນແບບກະຈັດກະຈາຍ (Diffuse porous), ພໍຣ໌ມີຂະໜາດນ້ອຍບໍ່ສາມາດເຫັນດ້ວຍຕາເປົ່າ ມີສານສະກັດ ແບບ tylose , ເສັ້ນ (Ray) ເຫັນຊັດເຈນເປັນເສັ້ນແລບໆຍາວຕິດຕໍ່ກັນ, ພາເຣງຄິມາ (Parenchyma) ແບບ Fine line parenchyma ເຫັນຊັດເຈນຕິດຕໍ່ກັນ ຫາ ແບບ Reticulate Parenchyma.

ການນໍາໃຊ້: ເປັນໄມ້ເນື້ື້ອແຂງ, ເພິ່ນສາມາດນໍາໄປສ້າງບ້ານ, ເຮັດເສົາ, ຟືນ, ເຮັດເຈ້ຍ ແລະ ຖ່ານໄດ້, ໃບອ່ອນ ແລະ ຍອດອ່ອນມີລົດສົ້ມຂ້ອນຂ້າງຝາດໃຊ້ຮັບປະທານເປັນຜັກສົດ, ຮັບປະທານກັບລາບ ຫຼື ແຈ່ວ, ເປືອກຕົ້ນໃຊ້ສະກັດເປັນສີຍ້ອມເຄື່ອງ, ໝາກອ່ອນເປັນເຄື່ອງເທດໃຊ້ປຸງອາຫານ, ຮາກ ແລະ ກິ່ງມີສັບພະຄຸນແກ້ໄອ.
ແຫຼ່ງທີ່ຢູ່ອາໃສ: ພົບຢູ່ໃນປ່າໂຄກແຫ້ງ, ປ່າປະສົມ, ປ່າດົງດິບ, ພົບທົ່ວໄປໃນພື້ນທີ່ໂລ່ງແຈ້ງ ແລະ ຕາມແຄມປ່າໃນພື້ນທີ່ຮາບພຽງ ແລະ ເຂດເນີນພູສູງ, ດິນໜຽວ, ມີດິນຊາຍປຽກ. ມັກຈະເຕີບໂຕເປັນກຸ່ມ.
ການກະຈາຍພັນ: ແມ່ນຊະນິດທີ່ພົບເຫັນຢູ່ ມຽນມາ, ພາກໃຕ້ຂອງ ສປ ຈີນ , ໄທ, ພູມມີພາກອິນດູຈີນ, ອິນໂດເນເຊຍ, ມາເລເຊຍ ແລະ ຟິລິບປິນ. ສໍາລັບ ສປປ ລາວ ພົບເຫັນຢູ່: ທົ່ວໄປ.
ສະພາບການອະນຸລັກ: ເປັນໄມ້ປະເພດ III ຂອງບັນຊີ 0448 ຂອງກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, ເປັນ LC ຂອງ Red list of IUCN.
ໝາຍເຫດ: ຈະສັງເກດໄດ້ງ່າຍລໍາຕົ້ນມີໜາມແຫຼມຍາວແຂງເປັນເນື້ອໄມ້ອອກຕາມຕົ້ນ.ມີນໍ້າຢາງໜຽວສີເຫຼືອງອອກແດງຊືມອອກມາເມື່ອຖືກຕັດ, ໝາກແຫ້ງແຕກອອກເປັນສາມພາກສ່ວນ.
ເອກະສານອ້າງອີງ