ຈອງບານ

ລະຫັດ: LT0721
ຊື່ລາວ: ຈອງບານ
ຊື່ວິທະຍາສາດ: Scaphium macropodum(Miq.) Beumée ex
ຕະກຸນ: MALVACEAE
ຊື່ການຄ້າ: KEMBANG SEMANGKOK (BN,ID,MY), CHONG BAN (LA), SAMRORNG (KH)
Common names: Malva Nut
ພັນລະນາລັກສະນະພືດສາດ: (botanical description: morphology ແລະ anatomy)

ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍນອກ

ຕົ້ນໝາກຈອງເປັນໄມ້ຢືນຕົ້ນ, ສູງເຖິງ 40 ມ. ເປືອກລໍາຕົ້ນສີເທົາປົນສີນໍ້າຕານ, ແຕກເປັນຮ່ອງຕື້ນໆຕາມທາງຍາວ, ເປືອກໃນເປັນເນື້ອສີບົວປົນສີແດງ. ໃບດ່ຽວ ຈັບແບບລຽງສະຫຼັບ, ໃບມີລາຍຮູບແບບ, ເສັ້ນໃບ 5-7 ເສັ້ນ, ຕົ້ນອາຍຸ 1 ປີແຜນໃບຮູບໄຂ່ຫາຮູບຂອບຂະໜານ, ເມື່ອຕົ້ນໄດ້ອາຍຸໄດ້ 2 ປີ ໃບຈະເປັນຮູບແບບຝາມືເປັນແສກວໍ້າ 2 ແສກ, ເມື່ອຕົ້້ນອາຍຸ 3-4 ປີຂື້ນໄປໃບຈະເປັນຮູບແບບຝາມືເປັນແສກວໍ້າ 5-7 ແສກ, 4 ປີຂື້ນໄປຈະກັບເປັນຮູບໄຂ່ຫາຮູບຂອບຂະໜານ, ປາບໃບຮຽວແຫຼມ, ຂອບໃບລຽບ, ກົກໃບມົນ ຫຼື ວໍ້າເປັນຮູບຫົວໃຈ, ແຜນໃບໜາຜິວໃບເຫຼືອມັນ, ກ້ານໃບຍາວ, ຍອດອ່ອນສີນໍ້າຕານ. ຊໍ່ດອກແບບປະສົມກະຈຸກອອກຢູ່ງ່າມໃບ ແລະ ປາຍກິ່ງ. ດອກແຍກເພດ, ກາບດອກເຊື່ອຕິດກັນເປັນຫຼອດ, ມີຂົນ. ກີບດອກມີ 5 ກີບ ແຍກກັນເປັນ 5 ແສກ. ໝາກຮູບເຮືອ ຫຼື ຄ້າຍກະສວຍ, ເມື່ອແກ່ແລ້ວຈະແຕກອອກ, ແກ່ນຮູບຮີມີເນື້ອເຫຍື້ອຫຸ່ມ ແກ່ນແກ່ຜິວສີນໍ້າຕານຫຽວແຫ້ງ ແລະ ເປັນຂຸມ, ແກ່ນເມື່ອຖືກນໍ້າຫຼືແຊ່ນໍ້າຈະຂະຫຍາຍໂຕມີລັກສະນະຄ້າຍວຸ້ນ.

ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍໃນ

ເນື້ອໄມ້ຈອງບານ ມີສີນໍ້າຕານປົນແກມເຫຼືອງອ່ອນອອກຂາວ ຫາສີນໍ້າຕານຄໍ້າ, ສ້ຽນຊື່, ເນື້ອໄມ້ຫຍາບແຕ່ສະໝໍ່າສະເໝີ. ລັກສະນະທາງກາຍວິພາກທີ່ເຫັນໄດ້ດ້ວຍແວ່ນຂະຫຍາຍ (Handlens) ຂະໜາດ 10-15. ເທົ່າ ພໍຣ໌ (Pore) ເປັນ ພໍຣ໌ດ່ຽວ (Solitary pore) ເກືອບທັງໝົດ ແລະ ພໍຣ໌ແຝດ (Multiple pore) ເລັກນ້ອຍ, ການກະຈາຍເປັນແບບກະຈັດກະຈາຍ (Diffuse porous), ພໍຣ໌ມີຂະໜາດນ້ອຍ ພາຍໃນມີສານສະກັດ ແບບ Tylose, ເສັ້ນ (Ray) ເຫັນຊັດເຈນ ເປັນເສັ້ນໃຫຍ່ ແລະ ເສັ້ນແລບໆ ສະຫຼັບກັນ, ພາເຣງຄິມາ (Parenchyma) ແບບກະຈັດກະຈາຍ ປີກ, ປີກຕໍ່ ແລະ ເປັນເສັ້ນທີ່ເຊັດເຈນແຖວຊື່ຍາວຕໍ່ເນື່ອງ, ມີທໍ່ຢາງທີ່ມີຂະໜາດໃຫຍ່ລຽນກັນເປັນໜຶ່ງແຖວຕາມແລວສຳຜັດ.

ການນໍາໃຊ້: ແກນໄມ້ເປັນສີເຫຼືອງອ່ອນ ນໍາໃຊ້ເຂົ້າໃນການກໍ່ສ້າງເຮືອນຊານ ແລະ ເຟີນີເຈີ. ນອກຈາກແກນໄມ້ແລ້ວ ຍັງມີການນໍາໃຊ້ໝາກຢ່າງກວ້າງຂວາງ ໃນຫຼາຍປະເທດເຊັ່ນ: ກໍາປູເຈຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ມະເລເຊຍ, ສິງກະໂປ, ໄທ, ຫວຽດນາມ ແລະ ສປປ ລາວ, ຊຶ່ງນໍາໃຊ້ໃນການປຸງແຕ່ງອາຫານ ແລະ ປະສົມໃສ່ເຄື່ອງດື່ມ. ແກ່ນ ນໍາໃຊ້ເປັນຢາປົວທ້ອງບິດ, ທ້ອງຖອກ ແລະ ປົວຫືດ. ໃນພາກໃຕ້ຂອງລາວ ປະຈຸບັນປະຊາຊົນເກັບກູ້ໝາກສົ່ງຂາຍຕາມຕະຫຼາດ ໃນລາຄາ 80.000-100.000 ກີບ.
ແຫຼ່ງທີ່ຢູ່ອາໃສ: ພົບໃນປ່າປະສົມ ແລະ ປ່າດົງດິບ, ລະດັບສູງຈາກໜ້ານໍ້າທະເລ 500-1.200 ມ.
ການກະຈາຍພັນ: ປະເທດກໍາປູເຈຍ, ອິນໂດເນເຊຍ, ມະເລເຊຍ, ສິງກະໂປ, ໄທ, ຫວຽດນາມ ແລະ ສປປ ລາວ.
ສະພາບການອະນຸລັກ: ເປັນໄມ້ປະເພດ II ຂອງບັນຊີ 0448 ຂອງກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, IUCN ໄດ້ຈັດຢູ່ໃນສະຖານະພາບ LC ຫຼື LR. ໃນເມື່ອກ່ອນຕົ້ນໝາກຈອງພົບເຫັນຫຼາຍໃນພາກໃຕ້ ສປປ ລາວ ແຕ່ປະຈຸບັນລົດໜ້ອຍຖ່ອຍລົງ ຍ້ອນການເກັບກູ້ແບບດັບສູນ, ການຂະໜາຍພື້ນທີ່ການກະເສດ ແລະ ພື້ທີ່ຢູ່ອາໃສ, ນອກຈາກນັ້ນການຕັດໄມ້ໃນເຂດໃກ້ຄຽງຍັງເປັນການທໍາລາຍປະຊາກອນຂອງຕົ້ນໝາກຈອງອີກດ້ວຍ.
ໝາຍເຫດ: ຕົ້ນໝາກຈອງບານສາມາດຈໍາແນກໄດ້ງ່າຍ ເນື່ອງຈາກວ່າມີລໍາຕົ້ນຊື່ຕົງ, ໃບມີລາຍຮູບແບບ, ເສັ້ນໃບ 5-7 ເສັ້ນ, ໝາກຮູບເຮືອ ຫຼື ຄ້າຍກະສວຍ, ເມື່ອແກ່ແລ້ວຈະແຕກອອກ, ແກ່ນຮູບຮີມີເນື້ອເຫຍື້ອຫຸ່ມ ແກ່ນແກ່ຜິວສີນໍ້າຕານຫຽວແຫ້ງ ແລະ ເປັນຂຸມ, ແກ່ນເມື່ອຖືກນໍ້າຫຼືແຊ່ນໍ້າຈະຂະຫຍາຍໂຕມີລັກສະນະຄ້າຍວຸ້ນ.
ເອກະສານອ້າງອີງ:

ຂໍ້ຕົກລົງວ່າດ້ວຍການກໍານົດບັນຊີໄມ້ I, II ແລະ III. ເລກທີ 0448, ລົງວັນທີ 6 ເມສາ 2021, ຂອງກະຊວງກະສິກໍາ ແລະ ປ່າໄມ້.

A checklist of plants in Lao PDR. 2016. Korea National Arboretum of Korea forest service.

Newman, M. F., S. Ketphanh, B. Svengsuksa, P. Thomas, K. Sengdala, V. Lamxay, and Armstrong, K. 2007. A Checklist of the Vascular Plants of Lao PDR. Royal Botanic Garden Edinburgh, Edinburgh.

http://powo.science.kew.org/taxon/825025-1

https://medthai.com/%E0%B8%AA%E0%B8%B3%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87/

https://www.iucnredlist.org/search?query=Engelhardia%20serrata%20&searchType=species

http://www.tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=caphium+macropodum