ຂະຍຸງ

1. ລະຫັດ: LT0278
2. ຊື່ລາວ: ຂະຍຸງ
3. ຊື່ວິທະຍາສາດ: Dalbergia cochinchinensis Pierre
4. ຕະກຸນ: FABACEAE
5. ຊື່ການຄ້າ: KHA GNOUNG, THAILAND ROSEWOOD (TH), KRANHOUNG (KH), SIAM ROSEWOOD (TH), TRAC (VN).
6. ພັນລະນາລັກສະນະພືດສາດ (botanical description: morphology ແລະ anatomy)

• ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍນອກ

ໄມ້ຢືນຕົ້ນ, ສູງ 10–30 ມ. ລຳຕົ້ນກົມ, ເປືອກສີນ້ຳຕານປົນສີເທົາ. ໃບປະສົມແບບຂົນນົກປາຍຄີກ, ໃບຍ່ອຍມີ 7–9 ໃບ, ໃບຍ່ອຍຈັບແບບ​ສະຫຼັບ, ຮູບ​ຮີ, ໂຄນໃບຮູບລິ່ມ, ຂອບໃບລຽບ, ປາຍໃບແຫຼມ, ຜິວໃບດ້ານເທິງສີຂຽວເຂັ້ມ, ດ້ານລຸ່ມສີຂຽວອ່ອນ. ຊໍ່ດອກແບບແຕກແໜງ, ໂຄ້ງ, ອອກຢູ່ປາຍຍອດ. ດອກສີຂາວ ຫຼື ສີຂາວປົນສີເຫຼືອງເລັກໜ້ອຍ. ກາບດອກມີ 5 ກາບ, ເຊື່ອມຕິດກັນເປັນຫຼອດ, ປາຍແຍກເປັນແສກ. ກີບດອກມີ 5 ກີບ, ບໍ່ສະເໝີກັນ. ເກສອນຜູ້ມີ 10 ອັນ, ໂຄນເຊື່ອມຕິດກັນ. ເຕົ້າໄຂ່ຈັບເທິງ, ມີ 1 ຫ້ອງ. ໝາກເປັນຝັກແປ, ໝາກແຫ້ງບໍ່ແຕກ, ໝາກມີປີກ.

• ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍໃນເນື້ອໄມ້

ມອກໄມ້ມີສີນ້ຳຕານປົນສີເທົາ, ແກນໄມ້ເປັນສີແດງປົນສີດຳ ຫຼື ອອກສີນໍ້າຕານແດງປົນສີດຳ, ຄວາມເຂັ້ມຂອງສີຈະເພີ່ມຂຶ້ນຕາມອາຍຸຂອງຕົ້ນໄມ້ ເມື່ອປະໄວ້ດົນເນື້ອໄມ້ຈະມີສີເຂັ້ມຂຶ້ນເລື້ອຍໆ, ສ້ຽນຊື່ ຫາສ້ຽນສົນເລັກນ້ອຍ ເນື້ອໄມ້ຂ້ອນຂ້າງບໍ່ລະອຽດ. ລັກສະນະໂຄງສ້າງພາຍໃນເນື້ອໄມ້: ຈຸລັງ Vessels ມີຂະໜາດໃຫຍ່ ເຫັນດ້ວຍຕາເປົ່າ ແລະ ມີຈຳນວນຫຼາຍ ກະຈາຍແບບ Diffuse porous, ຮຽງຕົວແບບ radial rows of 2-4 or more (few) ພາຍໃນມີສານສະກັດ ແບບ Deposit ຢູ່ໃນ Vessel. ຈຸລັງ Parenchyma ຮຽງຕົວແບບ diffuse-in-aggregates, Aliform ແລະ confluent ຍາວຕໍ່ເນື່ອງກັນ. ຈຸລັງ Rays ມີລັກສະນະ Rays narrow. Large rays commonly less than 1 mm high..

7. ການນໍາໃຊ້: ມອກໄມ້ເປັນສີນ້ຳຕານປົນສີເທົາ ຫຼື ສີນ້ຳຕານປົນສີເຫຼືອງອ່ອນ, ແກນໄມ້ເປັນສີແດງປົນສີດຳ ຫຼື ອອກສີນໍ້າຕານແດງປົນສີດຳ ມີລາຍທີ່ສວຍງາມ ແລະ ລະອຽດ ເປັນໄມ້ທີ່ນິຍົມຫຼາຍທີ່ສຸດ ໃນການນໍາໃຊ້ເຂົ້າໃນການກໍ່ສ້າງເຮືອນຊານ, ເຮັດເຕື່ອງເຟີນີເຈີຕ່າງໆ ຫຼື ແກະສະຫຼັກຕ່າງໆ.
8. ແຫຼ່ງທີ່ຢູ່ອາໃສ: ພົບເຫັນໃນປ່າປະສົມ, ປ່າໂຄກ ໃນພື້ນທີ່ທົ່ງພຽງ ແລະ ຕາມເນີນພູ, ທີ່ມີຄວາມສູງຈາກລະດັບໜ້ານໍ້າທະເລ 400–600 ມ.
9. ການກະຈາຍພັນ: ພົບໃນເຂດອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ເຊັ່ນ: ໄທ, ຫວຽດນາມ, ກໍາປູເຈຍ. ສໍາລັບ ສປປ ລາວ ພົບເຫັນຢູ່ ແຂວງໄຊຍະບູລີ, ຫຼວງພະບາງ, ວຽງຈັນ, ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ, ບໍລິຄໄຊ, ຄຳມ່ວນ, ສະຫວັນນະເຂດ, ສາລະວັນ, ອັດຕະປື, ຈຳປາສັກ.
10. ສະພາບການອະນຸລັກ: ເປັນໄມ້ປະເພດ I ຂອງບັນຊີ I, II, III, ສະບັບເລກທີ 0448 ຂອງກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, ເປັນ VU ຂອງ Red list of IUCN ແລະ ເປັນປະເພດ II ຂອງ CITES 2020. ໃນເມື່ອກ່ອນໄມ້ຂະຍຸງພົບເຫັນຫຼາຍຕາມເຂດປ່າປະສົມ, ປ່າໂຄກ ແຕ່ໃນປັດຈຸບັນຈຳນວນປະຊາກອນໃນທຳມະຊາດແມ່ນໜ້ອຍລົງຫຼາຍ ເນື່ອງຈາກວ່າໄມ້ໃຫຍ່ສ່ວນຫຼາຍແມ່ນຖືກຕັດເພື່ອເອົາເນື້ອໄມ້ທີ່ແຂງ, ສວຍງາມ ແລະ ມີຄຸນຄ່າໄປໃຊ້ເຮັດເຮືອນ ຫຼື ເຄື່ອງເຟີນີເຈີຕ່າງໆ ຕາມການນິຍົມຂອງສັງຄົມ.
11. ໝາຍເຫດ: ໄມ້ຂະຍຸງສາມາດຈໍາແນກໄດ້ງ່າຍ ໂດຍສັງເກດເບິ່ງໃບເປັນໃບປະສົມແບບຂົນນົກປາຍຄີກ, ໃບຍ່ອຍມີ 7–9 ໃບ, ຊໍ່ດອກແບບແຕກແໜງໂຄ້ງງໍ, ດອກມີສີຂາວ ຫຼື ສີຂາວປົນສີເຫຼືອງເລັກນ້ອຍ, ໝາກເປັນຝັກແປ.
12. ເອກະສານອ້າງອີງ

ກະຊວງກະສິກຳ ແລະ ປ່າໄມ້, (2021). ຂໍ້ຕົກລົງ ວ່າດ້ວຍການກໍານົດບັນຊີໄມ້ປະເພດ I, II, III, ສະບັບເລທີ 0448. ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ສປປ ລາວ.

Chika Kameda, Viengsamone Thammavong, Souphachay Phouphasouk, (2019). A Field Guide To Forest Trees and Plants For Forestry of Central Laos. Faculty of Forest Science, National Univeristy of Laos.

Forest Research Institute Malasia, (2019). Equivalent Timber Name in Asian.

Hoang Van Sam, Khamseng Nanthavong, Keßler, P.J.A., (2004). Trees of Laos and Vietnam. BLUMEA 49: 201–349.

https://padme.rbge.org.uk/laos/list/Leguminosae/Dalbergia

https://www.delta-intkey.com/citeswood/en/www/fabdaco.htm

http://powo.science.kew.org/taxon/490142-1

http://powo.science.kew.org/taxon/490142-1)